Kościoły drewniane w województwie śląskim - Zabytek.pl
Kościoły drewniane w województwie śląskim
Drewniane kościoły na województwie śląskim wykazują się wysokimi walorami historycznymi i artystycznymi. Ich architektura cechuje się dbałością o rozwiązania techniczne i poszczególne detale przy jednoczesnym umiejętnym zakomponowaniu w krajobrazie. Jako materiał do ich wzniesienia przeważnie wykorzystywano drewno świerkowe, jodłowe lub modrzew.
Kościoły te zwykle zakładano na prostych, poziomych rzutach przestrzennych, składających się z prezbiterium i nawy. Plan często był uzupełniany licznymi przybudówkami: zakrystią, kruchtą oraz kaplicami. Przy zachodniej części nawy, nie łącząc się konstrukcyjnie z kościołem, zazwyczaj znajdowała się zwężająca się ku górze wieża – dzwonnica na ogół na planie kwadratu. W XVII i XVIII w. założenia kościołów stały się bogatsze, wprowadzono do nich nawę poprzeczną. Do znamiennych cech drewnianych kościołów z terenu historycznego Górnego Śląska należy zaliczyć zastosowanie zróżnicowanej kalenicy i osobnych konstrukcjach dachów nad nawą i prezbiterium. Znaczna część obiektów sakralnych była wznoszona w konstrukcji zrębowej, w pojedynczych przykładach zastosowano konstrukcję szkieletową. Natomiast w budowie wież wykorzystywano konstrukcję słupową. Okapy chroniące zrąb przechodziły często w formę tzw. sobót, czyli niskich podcieni wspartych na słupach obiegających z zewnątrz część lub całą budowlę. Na przestrzeni wieków dla wznoszonych kościołów drewnianych nie zmieniały się stosowane rozwiązania techniczne. Przekształcenia dotyczyły jedynie poszczególnych detali: elementów zdobniczych, wykrojów oraz wielkości otworów okiennych oraz drzwiowych.
Najstarsze zachowane drewniane kościoły w województwie śląskim datowane są na XV oraz XVI w. Należą do nich m.in. obiekty w: Poniszowicach, Bojszowie, Grzawie oraz Łaziskach Rybnickich. Część kościołów została przeniesiona ze swojego pierwotnego miejsca lokalizacji, m.in. kościół św. Michała Archanioła w Katowicach, który został wzniesiony w Syryni koło Wodzisławia Śląskiego.
Na terenie województwa śląskiego wyznaczono Szlak Architektury Drewnianej, który podzielony jest na pięć pętli i obejmuje 84 obiekty, z czego większość stanowią właściwe kościoły.
oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach