From the artistic and ideological viewpoint, it is one of the most valuable noble family mausoleums in north Małopolska.

History

The parish of Lisów was founded before 1326. A wooden church dedicated to St Andrew stood there in the years 1470-1480. It was replaced before 1598, probably ca. mid-16th century, by a stone temple and renamed after St Nicholas. Before 1645 Gabriel and Zofia Krasiński funded a chapel of St Barbara near the church; in 1647 prebendal stalls of St Barbara were installed inside. This building was consecrated no earlier than in 1656. In 1740 the church was supposedly destroyed by fire and restored by 1746. In 1782 it needed urgent renovation. In the 19th century, it was restored several times, and in the years 1858-1859, Our Lord Jesus Chapel was added along with the south porch. In the years 1912-1914, the church was extended according to the design by Józef Dziekoński and Konstanty Jakimowicz; out of the former structure, only the west part was maintained with the tower and Krasiński Chapel. After 1920 the church got new altars, pulpit and baptismal font designed by Saturnin Grzybowicz. The church was consecrated in 1923. In 1926 its new parts were plastered. In 1945 the church was partly damaged in warfare. It was repaired over the next decades. In 1999-2014, thorough conservation and restoration works were carried out on: roofing, external plasterwork, “marble” furnishings and fittings of Kraśnicki Chapel.

Description

The church complex is located on a hill in the middle of the village; it occupies the central part of a polygonal square surrounded by a wall, with a mortuary in the north-west corner. A styleless, oriented, single-nave church consists of a square, three-storey tower of the 3rd quarter of the 16th century (octagonal up to half-height), a rectangular nave and the narrower and lower presbytery, closed on three sides. The nave is flanked by two symmetrical rectangular chapels: St Barbara Chapel from the north (from before 1645) and Our Lady of Częstochowa Chapel, and St John Chapel (with the porch) and St Joseph Chapel from the south. The north wall of the presbytery adjoins a low, rectangular sacristy. The body of the church is supported by buttresses. The temple was made of stone and brick and was entirely plastered. It is covered by the gable roof (over the nave with a bell turret, the presbytery, the chapels of St Barbara and St John), lean-to roof (over the chapels of St Joseph and Our Lady of Czestochowa, south porch), two-place roof (over the sacristy), three-place roof (over the closed end of the presbytery) and a bulbous dome with a lantern (over the tower). Among the modest façades, the one of St Barbara Chapel is enriched with decorative stonework (window frames) and sculptures (in north gable, a ceramic plate with the scene of Crucifixion from the 1st half of the 17th century). Almost the entire interior of the church is covered with ceilings, except for the presbytery, St Barbara Chapel and St John Chapel with the cross-barrel vaulting. Some noteworthy items of the fittings are, for example, three altarpieces of St Nicholas, the Crucifixion and St Joseph from the 1870s (attributed to Rafał Hadziewicz), and the "marble" furnishings and decor of the chapel of St Barbara, made by artists associated with the Chęciny workshop (among others, the altar of St Barbara from ca. 1645 - attributed to Augustin van Oyen, the epitaphs of Gabriel and Zofia Krasiński from ca. 1652 - attributed to Piotr Oleksy vel Januszowic, the epitaph of Katarzyna Jawornicka of ca. 1666) and Dębnik (the epitaphs of Katarzyna and Mikołaj Krasiński from ca. 1702, the epitaph of Aleksander Kraiński by Szymon Liszkowic).

The building is accessible to visitors. Sightseeing upon prior telephone appointment.

Compiled by Łukasz Piotr Młynarski, Regional Branch of the National Heritage Board of Poland in Kielce, 02.10.2014.

Bibliography

• Adamczyk A., Zabytkowe budowle i założenia podworskie na obszarze gminy Morawica, [w:] Morawica. Szkic do portretu gminy, red. D. Kowalska, Morawica 2003, s. 138-179.
• Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej, [w:] Prace konserwatorskie w województwie świętokrzyskim w latach 2001-2012, red. J. Cedro, Kielce 2014, s. 43.
• Corpus Inscriptionum Poloniae, t. 1: Województwo kieleckie, red. J. Szymański, z. 3: Busko Zdrój i region, wyd. U. Zgorzelska, Kielce 1980, s. 77-99.
• Derwojed J, Hadziewicz Rafał, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 6-10
• Kalina D., Zabytki nieruchome na terenie dawnego zespołu dóbr ziemskich zwanych maleszowskimi sandomierskiej gałęzi rodziny Krasińskich, [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskimi, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012, s. 101-126.
• Kalina D., Mirowski R., Pierzchnica- nasza mała ojczyzna. Miejscowości gminy Pierzchnica. Zarys dziejów, Pierzchnica-Kielce 2014, s.34-47.
• Katalog duchowieństwa i parafii diecezji kieleckiej, red. D. Olszewski i in. Kielce 1999, s. 208-209.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 3: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński, B. Wolff, z. 9: Powiat pińczowski, oprac. K. Kutrzebianka, Warszawa 1957, s. 15-17.
• Karpowicz M., Chronologia i geografia niderlandyzmu w rzeźbie 1. połowy XVII wieku, [w:] Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P. Oszczanowski, Wrocław 2003, s. 43-53.
• Łoziński J. Z., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce (1520-1620), Warszawa 1973, s. 104.
• Młynarski Ł. P., „A nie dziw, że Krasiński po krasińsku trzeba. Nabywać sławy Dobrej”. Wymowa ideowa kaplicy Krasińskich w Lisowie koło Kielc, [w:] Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. X, red. I. Rolska-Boruch, Lublin 2010, s. 123-150.
• Młynarski Ł. P., Kilka uwag na temat wartości ideowych i artystycznych kaplicy grobowej Krasińskich p.w. św. Barbary przy Kościele parafialnym św. Mikołaja w Lisowie, [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskimi, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012, s. 127-150.
• Rosiński P., Zabytkowe organy w województwie kielecki, Warszawa-Kraków 1992, s. 172-173.
• Wiśniewski E., Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno-historyczne, Warszawa 1965, s. 80, 84, 137.
• Wiśniewski E., Prepozytura wiślicka do schyłku XVIII wieku. Materiały do struktury organizacyjnej, Lublin 1976, s. 58-59.
• Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w stopnickiem, Marjówce 1929, reprint Kielce 2000, s.144-164.
• Rawita-Witanowski M., Dawny powiat chęciński. Z ilustracjami prof. Jana Olszewskiego, oprac. D. Kalina, Kielce 2002, s. 366-372.
• Wojtasik Z., Prace konserwatorskie przy zabytkach ruchomych- prowadzone pod od 1990 roku do połowy 2000 pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Kielcach, [w:] Prace konserwatorskie w latach 1990-2000. Dziesięć lat Służby Ochrony Zabytków w Kielcach, red. A. Piasecka, Kielce 2001, s. 69.
• Wojtasik Z., Zub J., Konserwacja tzw. zabytków ruchomych, [w:] Prace konserwatorskie w województwie świętokrzyskim w latach 2001-2012, red. J. Cedro, Kielce 2014, s. 143.
• Wiatr G., Prace konserwatorskie przeprowadzone przy kaplicy Krasińskich w Lisowie, [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskimi, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012, s. 197-212.