O jego wyjątkowości stanowią unikalne elementy dawnego wyposażenia w tym zrekonstruowany ikonostas oraz malownicze położenie na stoku wzgórza.

Historia

W 1838 r. powstał w Górzance z inicjatywy miejscowego właściciela dworu Piotra Glajzera drewniany, jednonawowy kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego dla ludności rzymskokatolickiej. Wybudowano go na miejscu wcześniejszej cerkwi. Niedługo po wybudowaniu został przejęty przez grekokatolików. W 2 poł. XIX przy cerkwi pw. św. Paraskewy wybudowano murowaną dzwonnicę. W 1912 r. przeprowadzono remont świątyni, ściany wzmocniono lisicami, wymieniono pokrycie dachu z gontu na blachę, malarz Włodzimierz Pawlikowski wykonał polichromię, zamontowano nowy ikonostas, pozostawiając ze starego jedynie Grupę Pasyjną, dekorując rzeźbami starego wnętrze nawy, prawdopodobnie właśnie wtedy rozbudowano też świątynię o babiniec. Od 1946 r., po wysiedleniu rdzennej ludności, cerkiew stała opuszczona. W 1956 r. przekazano świątynię w opiekę parafii w Wołkowyjii i od tego czasu funkcjonowała jako kościół filialny. W 1969 r. powstała tu parafia rzym.-kat., zdemontowano ikonostas i złożono go na strychu a także przeniesiono część wyposażenia z kościoła w Wołkowyji. Z Wołkowyji przeniesiono także dzwon z 1744 r. i zamontowano go w murowanej dzwonnicy w obejściu. W l. 2004-2006 wykonano prace remontowe przy posadowieniu świątyni, w 2007 r. wykonano kompleksową konserwację rzeźb ewangelistów z nieistniejącej barokowej ambony a w l. 2004 - 2012 wykonano kompleksową konserwację techniczno - estetyczną zespołu ikon z ikonostasu (starego i nowego) i rekonstrukcję ikonostasu.

Opis

Zespół cerkiewny w Górzance usytuowany na pd. stoku doliny rzeczki Wołkowyja, w środkowej części wsi, po pn. stronie drogi Baligród - Wołkowyja, powyżej pasa zabudowy. Przy cerkwi, po jej pd. stronie stoi dzwonnica, w otoczeniu świątyni dominują stare dęby.

Cerkiew, orientowana, trójdzielna, z prezbiterium na rzucie kwadratu z dostępną z jego wnętrza, dobudowaną od pn. zakrystią, nawą szerszą od prezbiterium, prostokątną oraz prostokątnym, mniejszym babińcem, pełniącym rolę przedsionka. Prostopadłościenny korpus świątyni przekryty został stromym dachem dwuspadowym z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę o cebulastym hełmie, niższe od nawy prezbiterium zadaszeniem trzyspadowym a babiniec dachem dwuspadowym z nadstawioną czworoboczną wieżyczką z namiotowym dachem z nieduża makowicą.

Świątynię wybudowano na kamiennym podmurowaniu z drewna, ściany w konstrukcji zrębowej zwęgłowane na jaskółczy ogon, jedynie ściany babińca w konstrukcji sumikowo-łątkowej, wszystkie z zewnątrz szalowane deskami, wzmocnione lisicami, dachy pokryto blachą. Elewacje, bez dekoracji, obwiedzione są od góry profilowanym gzymsem podokapowym, z oknami prostokątnymi podkreślonymi gzymsami nadokiennymi w nawie. Unikalnym elementem dawnego wyposażenia jest rzeźbiony w drewnie i polichromowany ikonostas datowany na ok. 1756 r., z które dolną część postawiono, po konserwacji wzdłuż pd. ściany prezbiterium, by nie zmieniać sposobu korzystania ze świątyni, użytkowanej jako kościół rzym.-kat. Obrazy z nowego ikonostasu dekorują obecnie balustradę chóru i ściany pod nim.

Dzwonnica usytuowana jest ok. 10 m na pd. od cerkwi. Wybudowana jako parawanowa, przepruta trzema arkadami, z osią podkreśloną niewielkim, prostokątnym, zakończonym półkoliście otworem powyżej arkad ukształtowanych analogicznie, kryta dachem dwuspadowym. Dzwonnicę wymurowano z kamienia, na wmurowanych w ściany łatach ułożono deskowe połacie dachu i pobito blachą.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 23-11-2015 r.