kościół parafialny pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika - Zabytek.pl
kościół parafialny pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika
Adres
Ruda, Rudzka 1
Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. wieluński, gm. Wieluń - obszar wiejski
Pierwotny budynek kamienny, kolejne fazy ceglane lub kamienno-ceglane. Dalsze etapy rozwoju bryły kościoła średniowieczne i nowożytne.
Historia
Najstarsza część kościoła należała prawdopodobnie do pierwotnej świątyni, istniejącej tutaj w 1136 r., powstałej zapewne ok. 1100 r. (na co wskazuje bulla Innocentego II, wymieniająca Rudę wśród kasztelanii wielkopolskich). Przed 1264 r. Ruda otrzymała prawa miejskie. Próba lokacji nie była skuteczna, przed 1281 r. był bowiem lokowany pobliski Wieluń, do którego przeniesiono najpierw stolicę kasztelanii, a w 1420 r. kolegiatę. Budynek wielofazowy, z etapami budowy z XII, XIII, XIV-XV, XVI i schyłku XIX w., przy czym dla okresu gotyckiego wyróżniają się trzy fazy budowlane.
Opis
Kościół położony w centralnej części miejscowości, otoczony cmentarzem, orientowany, jednonawowy z wyodrębnionym prezbiterium. Północna ściana nawy pochodzi z najstarszej fazy budowy - zachowały się w niej zamurowany jednouskokowy portal zwieńczony półkolistym gładkim tympanonem i dwa romańskie okna zwieńczone półkoliście. Kościół pierwotny zapewne znacznie mniejszy, zamknięty od wschodu apsydą. W XIII w. rozbudowa świątyni - wzniesienie nowego prezbiterium z zakrystią, następnie powiększenie nawy. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, kilkakrotnie podwyższane. Ostatnią fazę gotycką stanowi przesklepienie prezbiterium sklepieniem krzyżowym. Nawa oddzielona od prezbiterium ścianą tęczową zwieńczoną półkoliście, przekryta płaskim stropem. Zakrystia wyposażona w sklepienie kolebkowe. Od północy do korpusu nawy dobudowana renesansowa kaplica Masłowskich. Od zachodu kruchta wzniesiona na rzucie prostokąta, z portykiem wspartym na dwóch parach toskańskich kolumn umieszczonych na wysokim cokole. Szczyt zachodni trójkątny, nad nim rzeźba św. Jana Nepomucena. Zachodnia część kościoła powstała w miejscu rozebranej wieży. Ołtarz główny w formie tryptyku, z umieszczoną w głównej kwaterze rzeźbą MB z Dzieciątkiem, zapewne późnośredniowieczną. W prezbiterium sakramentarium, prawdopodobnie trzynastowieczne. W nawie kamienna chrzcielnica, zapewne z XIV wieku. Elewacje tynkowane współcześnie, z wyjątkiem zachowanego i wyeksponowanego reliktu muru najstarszej fazy budowy kościoła.
Dostęp do zabytku ograniczony. Wnętrze można oglądać w niedziele i święta. W dni powszednie - po uzgodnieniu z proboszczem.
Oprac. Paweł Filipowicz, OT NID w Łodzi, 30-09-2014 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: romański
Materiał budowy:
kamienne
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128219, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.181111