Wyróżnia go harmonijna, klasycystyczna forma pałacu i jego bardzo malownicze położenie na wysokiej skarpie Sanu.

Historia

Pałac w Nozdrzcu wybudowany został w 1843 r. z inicjatywy Ludwika hr. Skrzyńskiego wg pomysłu Seweryna Fredry, architekta amatora. Postawiono go w obrębie fortyfikacji bastionowych w miejscu wcześniejszych siedzib: dworu obronnego z XVII w. oraz dworu wzniesionego w 2 poł. XVIII w. Jednocześnie rozplanowano ogrody pałacowe, wybudowano dwie oficyny pałacowe i folwark. W latach 80. XIX w. przebudowano pałac, zaopatrując go w neomanierystyczne szczyty i nadokienniki, mansardowy dach oraz wieżyczkę z krenelażem. W 1889 r. wybudowano w południowej części założenia neorokokową kaplicę pałacową, która zachowała się w prawie niezmienionej postaci. Podczas I wojny światowej pałac został zniszczony, wnętrze spalone, odbudowano go w znacznie uproszczonej, bliższej oryginalnej, sprzed przebudowy, formie. Po 1945 r. pałac znacznie podupadł, pełnił przez wiele lat funkcję magazynu nawozów sztucznych, mieścił też biura GS. W 1970 r. został przejęty przez Krośnieńskie Huty Szkła i przeznaczony na ośrodek wypoczynkowy, po przeprowadzeniu w latach 1980-1988 generalnego remontu i adaptacji budynku.

Opis

Zespół pałacowy znajduje się w centralnej części wsi, od zachodu ograniczony jest drogą z Dynowa do Grabownicy, od wschodu stromą skarpą doliny rzeki San, od północy graniczy z zabudową o charakterze gospodarczym a od południa pozostałościami fortyfikacji.

Pałac wybudowano we wschodniej części założenia, na wysokiej skarpie, na osi wjazdu do zespołu, na rzucie zbliżonym do prostokąta dwoma ryzalitami bocznym i ryzalitem środkowym na osi. Bryła jest urozmaicona, parterowa, piętrowa w ryzalitach, z narożną, piętrową rotundą i przylegającą do niej okrągłą wieżyczką wystająca ponad dach, podpiwniczona, przekryta dachem mansardowym, z poprzecznymi, dwuspadowymi zadaszeniami ryzalitów, oraz dwoma lukarnami od frontu. Pałac wybudowany jest z cegły, na piwnicach z kamienia łamanego, dachy kryte blacha miedzianą. Elewacja frontowa, zachodnia, jest jedenastoosiowa, symetryczna, z trzyosiowym ryzalitem środkowym i jednoosiowymi ryzalitami skrajnymi, zwieńczonymi trójkątnymi przyczółkami. Jej oś podkreślono portykiem wgłębnym w wielkim porządku o dwu kolumnach z kanelowanymi trzonami. Elewacja zachodnia ogrodowa jest niesymetryczna, z jednoosiowym, piętrowym ryzalitem od południa i narożną, piętrową rotundą od północy, pomiędzy którymi rozmierzono okna i dwie loggie w jedenastu osiach. W elewacji pn. zwraca uwagę piętrowa rotunda i filarowa loggia w parterze. We wnętrzu, częściowo zmienionym w czasie adaptacji, czytelne są trzy trakty podłużne. Z zabytkowej dekoracji wnętrz i wyposarzenia zachował się jedynie kominek w salonie.

Oficyna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie dworu, na południe od niego. Budynek wybudowany na rzucie regularnego prostokąta, parterowy, z dachem czterospadowym z przełamaniami nad dwoma szczytami od frontu. Wymurowany z cegły, przekryty dachem pokrytym dachówką ceramiczną, ze skromną dekoracją w postaci płaskich obramień okiennych z gzymsem nadokiennym w oknach elewacji zach. i nad półkoliście zakończonymi oknami w szczytach elewacji frontowej oraz profilowanego gzymsu wieńczącego. Wnętrze zachowało czytelny układ o trzech traktach podłużnych z sienią przelotową wzdłuż całego budynku.

Kaplica umiejscowiona jest w półudniowo-wschodniej części zespołu, na bastionie będącym reliktem wcześniejszej siedziby obronnej. To niewielki obiekt, wybudowany na rzucie wydłużonego ośmioboku, parterowy, jednoprzestrzenny, ze sklepioną kryptą pod nawą, o wysmukłej bryle przekrytej dachem wielopołaciowym, z ozdobnym szczytem od frontu. Budynek wymurowano z cegły, przekryto dachem pokrytym blachą zakładkową. Elewacje są symetryczne, z ramową dekoracją: cokołem, wspartymi na nim pilastrami spiętymi dwoma pasami gzymsu, prostokątnymi oknami zakończonymi półkoliście. Wejście podkreślone jest szczytem z attyką z rzędem płycin i ozdobnym naczółkiem zawierającym datę powstania kaplicy oraz stopniami i kutą balustradą. We wnętrzu zachowało się zdobienia sztukatorskie, pilastry o kompozytowych głowicach a także kasetonowe sklepienie z imitacją nieba pośrodku.

Park krajobrazowy zachował się w szczątkowej postaci. Z dawnych, rozległych ogrodów swobodnych w stylu angielskim zachowała się jedynie skupina okazałych jesionów przy kaplicy dworskiej, miłorząb od frontu pałacu oraz pojedyncze drzewa przy budynku oficyny.

Obiekt częściowo dostępny dla zwiedzających. W pałacu funkcjonuje hotel z restauracją, oficyna jest nieużytkowana.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 13.11.2014 r.